آشنایی اولیه _ آناتومی دندانهای قدامی

             ادامه این مطلب را می توانید در داخل بسته آموزشی مطالعه فرمایید.

 

دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی1
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی2
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی3
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی4
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی5
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی6
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی7
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی8
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی9
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی10
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی11
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی12
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی13
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی14
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی15
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی16
دندانسازی ، آموزش دندانسازی، دندانسازی ثابت، دندانسازی متحرک، لابراتوار دندانسازی، دندان،دندانپزشکی17

 

آشنایی اولیه - نمایی شماتیک از موقعیت دندان ها در فک بالا و پایین


بخش اول (ساختارداخلی دندانها)

 آشنایی با دندان ها

همان طور که می دانیم دندان های داخل دهان همگی هم شکل و هم اندازه نیستند. در واقع ظاهر دندان های فک بالا با ظاهر دندان های فک پایین و همچنین ظاهر دندان های جلو با عقب در هر فک متفاوت است.اگر در آینه به ظاهر دندان های جلویی(قُدامی، Anterior) و عقبی(خَلفی، Posterior) خود نگاه کنید این اختلاف را مشاهده خواهید کرد.

همین اختلاف ظاهر، مبنایی است برای اینکه دندان های جلویی(قُدامی) فک، بیشتر مناسب برای پاره کردن و بریدن غذا و گاز گرفتن باشند و دندان های عقبی(خَلفی) نیز بیشتر به درد له کردن و کوبیدن غذا بخورند. بدین ترتیب در کل، دندان های هر فک را به دو دسته دندان های قُدامی(دندان های قرار گرفته در جلوی دهان) و دندان های خَلفی(دندان های قرار گرفته در عقب دهان) تقسیم بندی می کنیم. به طور معمول در داخل دهان 32دندان رویش پیدا می کند که 16عدد در فک بالا(ماگزیلا، Maxilla) و 16عدد در فک پایین(مندیبل، Mandible) خواهد بود. از 16 دندانی که در هر فک قرار دارند، 6 دندان آن در گروه بندی دندان های قُدامی(جلویی) و 10 دندان در گروه بندی دندان های خَلفی(عقبی) قرار می گیرند.

هر فک را می توانیم به دو نیمه چپ و راست نیز تقسیم بندی کنیم. بعنوان مثال دندانهای سمت راست فک بالا و دندانهای سمت چپ فک بالا یا دندانهای سمت راست فک پایین و دندانهای سمت چپ فک پایین. توجه شود که سمت راست و چپ را نسبت به خطی فرضی بنام خط میدلاین(Midline) در نظر می گیریم. این خط از اتصال نقاط وسط ابرو به نوک بینی و چانه بدست می آید. در ادامه به معرفی تک تک دندان های قُدامی و خَلفی خواهیم پرداخت و همچنین ساختار داخلی دندان ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

دندان های قُدامی

دندان های قُدامی همانطور که گفتیم شامل 6 دندان جلویی هر فک می شود. پس با این حساب، 3 دندان در سمت چپ و 3 دندان در سمت راست قرار می گیرند.از سوی دیگر دندان های قُدامی از لحاظ ریخت شناسی(آناتومی) به 2 گروه تقسیم می شوند.گروه اول شامل دندان های پیشین (انسیزورها، Incisors) و گروه دوم، دندان های نیش(کانین ها، Canines).

گروه اول از دندان های قُدامی: انسیزور ها         (Incisors)

انسیزور ها شامل 4 دندان قدامی هر فک می شوند. (تصاویر1و2و3)

دندان های انسیزور دندان هایی جهت گاز گرفتن و بریدن غذا هستند.(تصاویر2و3)

از این 4 دندان، 2دندان سانترال انسیزور(Central Incisors )و 2 دندان لَترال انسیزور(Lateral Incisors) نامیده می شوند. (تصاویر1و2و3)

سانترال انسیزور ها( Central Incisors)

سانترال انسیزورها دو دندانی هستند که دقیقاً در 2 طرف خط میدلاین قرار گرفته اند و عملاً جلوترین دندانهای هر فک می باشند. بدین ترتیب هر فک، یک سانترال انسیزور در سمت راست و یک سانترال انسیزور در سمت چپ دارد. (تصویر1)

لَترال انسیزورها(Lateral Incisors)

دندان های لَترال انسیزور، دندان های مجاور به سانترال انسیزورها هستند. به این ترتیب دومین دندان از خط میدلاین در سمت چپ و یا راست، دندان های لَترال انسیزور می باشند. (تصویر2)

کانین ها(Canines)

کانین ها دندان های مجاور به لَترال انسیزورها هستند. پس می توانیم بگوییم سومین دندان از خط وسط در سمت چپ و یا راست، کانین ها (دندان های نیش) میباشند. (تصاویر1و2و3)کانین ها را با نام کاسپید ها(Cuspids) نیز می شناسیم، که می توان از هر یک از این دو واژه به جای دیگری استفاده کرد. کاسپید ها یا همان کانین ها دندان هایی هستند که جهت پاره کردن غذا استفاده می شوند.در ادامه، به شرح ساختار داخلی دندان ها خواهیم پرداخت.

ساختار داخلی دندان ها

برای اینکه شما یک تکنسین موفق لابراتوار شوید لازم است که پیش از هر چیز، ویژگیها و جنبه های مختلف ساختارهای داخلی و خارجی دندانها را به خوبی بشناسید. ازآنجایی که تمامی دندان های قدامی و خلفی دارای ساختار داخلی نسبتاً یکسانی هستند، جهت توضیح این ساختار از دندان های قدامی، به شرح ساختار داخلی دندان سانترال انسیزور بالا و از دندان های خلفی به شرح ساختار داخلی اولین دندان آسیای بزرگ بالا خواهیم پرداخت. البته در بحثهای آتی نام علمی دندانهای خلفی را به تفکیک معرفی خواهیم نمود.

همان طور که می دانیم به صورت کلی، دندانها از دو قسمت تاج(Crown) و ریشه(Root) تشکیل شده اند. در واقع آن چیزی که بعنوان دندان در داخل دهان دیده می شود همان تاج دندان است و ریشه قسمتی از دندان است که در زیر لثه(جینجیوا، Gingiva) قرار گرفته و بطور طبیعی در دهان قابل رویت نمی باشد.

هر دندان از 3 نوع ماده سخت ساخته شده است:مینا(Enamel)،عاج(Dentin)سِمِنتوم(Cementum).(تصویر1)

تصویر1 بُرشی از دندان را نشان می دهد که طی آن می توانید شاهد ساختارهای داخلی دندان باشید.مطابق این تصویر، مینا سطحی ترین لایه تاج و سِمِنتوم سطحی ترین لایه ریشه دندان را تشکیل می دهند.

بیشترین ضخامت چه در تاج و چه در ریشه مربوط به عاج می باشد. اگر به تصویر 1 دقت کنید، فضایی را در وسط بدنه دندان خواهید یافت که این فضا یا به عبارتی اتاقک، در ناحیه تاج دندان کمی وسیع تر و بزرگتر و در ناحیه ریشه ها این فضا به صورت یک کانال باریک، در امتداد ریشه دیده می شود. این فضا یا اتاقک جایی است که عروق و اعصاب دندان را در خود نگاه می دارد. تقریبا این ساختار در دندان های خلفی نیز به همین فرم قابل رویت می باشد.

حال به معرفی جزئیات بیشتری از مینا و عاج و سِمِنتوم می پردازیم .

مینا(Enamel)

مینا در واقع یک بافت سخت و معدنی شده می باشد و همان طور که گفتیم سطحی ترین لایه دندان را تشکیل می دهد. در عمل، مینا قسمتی است که ما بعنوان دندان در داخل دهان می بینیم. از لحاظ بافت شناسی بافت مینا ترکیبی از میله ها و منشورهایی است که عمود برسطح عاج قرار گرفته اند. (تصویر2)

ماده تشکیل دهنده مینا شامل97%ماده غیرآلی و 3% ماده آلی می باشد.

سِمِنتوم(Cementum)

سِمِنتوم لایه ای نازک و با بافتی مشابه استخوان است که سطوح ریشه را می پوشاند. چگالی سِمِنتوم از عاج کمتر است و یکی از وظایف سِمِنتوم اتصال ریشه دندان به بافت های احاطه کننده اطراف دندان می باشد. (تصویر2)

محل تلاقی سِمِنتوم و مینا بر روی سطح دندان را به نام سِمِنتو- اِنامِلجانکشنCemento-Enamel Junctionمی شناسیم.

سِمِنتو-اِنامِلجانکشنCemento-EnamelJunction را در اکثر موارد و به صورت اختصار بصورت C.E.Jبیان خواهیم کرد.

C.E.J مشابه یک خط، دور تا دور دندان کشیده شده است. (تصویر1)

عاج(Dentin)

عاج بافتی سخت با ترکیبات استخوانی می باشد، که عملاً بدنه اصلی دندان را چه در تاج و چه در ریشه تشکیل می دهد. (تصویر2)در ساختمان عاج تقریبا 30% ماده آلی و 70% ماده غیرآلی مشاهده می شود. از نظر بافت شناسی، عاج دندان از ساختارهای به نام توبول های عاجی تشکیل شده است که در بررسی های دقیق و میانحناسکوپی به نظر می رسد که این توبولها به صورت شعاع هایی از مرکز دندان به سمت خارج دندان کشیده شده اند. (تصویر2)

حفره پالپ(اعصاب و عروق خونی دندان،Pulp)

همان طور که شرح دادیم، اتاقکی در وسط ساختار دندان قرار دارد که این اتاقک در تاج دندان کمی پهن تر و وسیع تر و در ریشه یا ریشه های دندان به صورت کانال باریک در امتداد ریشه قرار گرفته است.

به قسمتی از این اتاقک (فضای خالی) که در قسمت تاج دندان قرار گرفته، اتاقک پالپ (پالپ چَمبِر، PulpChamber) گفته می شود و به قسمتی از اتاقک که در داخل ریشه ها قرار می گیرد، کانال پالپ یا کانال ریشه(Pulp canal یا Root canal) گفته می شود.(تصاویر1و2)

پالپ دندان در واقع بافتی است که شامل اعصاب و عروق تغذیه کننده دندان می شود که در داخل فضای پالپ (کانال پالپ+پالپ چَمبِر) قرار می گیرند. این عروق و اعصاب از منفذی به نام آپیکال فورامِن(Apical Foramen) که در نوک ریشه قرار دارد، از سمت لثه و استخوان وارد دندان می شوند. (تصویر2)

همان طور که گفتیم پالپ دندان بافتی زنده است که وظیفه تغذیه، عصب رسانی و تامین سلول های دفاعی دندان را بر عهده دارد.

محل قرار گیری دندان ها : استخوان(Bone) و لثه (Gingiva)

محل قرارگیری دندانها در داخل استخوان است یا به عبارت دیگر، ریشه ها در داخل استخوان قرار گرفته اند. در کل به استخوانی که دندان های فک بالا و یا فک پایین در آن قرار گرفته اند آلوِئولار پروسِس (Alveolar Process) گفته می شود. آلوِئولار پروسِس پیش از اینکه استخوانی سخت و سفت باشد استخوانی است که بیشتر ماهیت و ساختار اسفنجی و متخلخل دارد. برروی آلوِئولار پروسِس یک لایه سخت از استخوان به نام کورتیکال پِلیت (CorticalPlate) قرار گرفته است.(تصاویر1و2)

بدین ترتیب اگر به تصویر 1یا2 نگاه کنید متوجه می شوید که از سمت بیرون، ابتدا لثه قرار دارد، و در زیر لثه، لایه سخت استخوانی کورتیکال پِلیت قرار گرفته است و در زیر کورتیکال پِلیت، آلوِئولار پروسِس دیده می شود. فراموش نکنید کورتیکال پِلیت و آلوِئولار پروسِس دو نوع متفاوت از استخوان هستند.

به ساکت (Socket) یا حفره ای از آلوِئولار پروسِس که دندان در آن قرار می گیرد آلوِئولوس (َAlveolus) گفته می شود.

کف حفره آلوِئولوس توسط لایه نازکی از استخوان به نام لامینادورا (Lamina dura) پوشانده می شود. (تصاویر1و2)

سطح خارجی ریشه (سِمنتوم) توسط رشته هایی فیبری به نام لیگامان پِریودنتال (Ligament Periodontal) به لامینادورا متصل می شود. پس در واقع ریشه دندان بهاستخوان جوش نخورده و متصل نشده است بلکه صرفاً توسط فیبرهای لیگامان پِریودنتال، درون حفره استخوانی نگه داشته می شود. توجه شود که این لیگامان های پِریودنتال علاوه بر وظیفه اتصال دندان، نقش کمک فنر و ضربه گیر را نیز برای دندان بازی می کنند و مقدار زیادی از فشار و نیرویی که هنگام جویدن غذا بر روی دندان ها اِعمال می شود توسط این فیبرها کنترل می شود تا به استخوان آسیبی نرسد.

تاج دندان(Crown)

در این قسمت نگاهی دقیق تر به ساختار تاج دندان می اندازیم، در مورد تاج دندان ها دو نوع تعریف متفاوت وجود دارد: تاج آناتومیک (Anatomic Crown) و تاج کِلینیکی (Clinical Crown).

تاج آناتومیک قسمتی از دندان است که توسط مینا پوشانده شده و تا C.E.J ادامه دارد.(تصویر1)

اما لازم است که بدانیم C.E.J(مرزی که مینای دندان تمام شده و سِمنتوم شروع می شود) عملاً در زیر لثه قرار گرفته است و ما زمانی که به دندانهای شخصی در داخل دهان نگاه می کنیم در واقع C.E.Jرا نمی بینیم و بدین ترتیب تاج کِلینیکی قسمتی از دندان است که در بالای لثه قابل مشاهده می باشد.(تصویر2)